Πάρα πολλές φορές ευρισκόμαστε αντιμέτωποι με ερωτήσεις, σχετικά με το τι ακριβώς είναι η χρεοκοπία. Η απάντηση μας είναι ότι, ένα κράτος πτωχεύει όταν δεν μπορεί να πληρώσει τους δανειστές του - αυτούς δηλαδή που διαθέτουν ληξιπρόθεσμες υποσχετικές πληρωμής (ομόλογα), οι οποίες αφορούν είτε τόκους, είτε χρεολύσια (δόσεις). Γράφουμε δανειστές και όχι πιστωτές, επειδή υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ τους. Οι πιστωτές είναι δυνατόν να είναι προμηθευτές του δημοσίου, οι οποίοι δεν έχουν κρατικά αξιόγραφα στην κατοχή τους – οπότε μπορεί να επιβάλλουν την πτώχευση, όπως και στις επιχειρήσεις, μόνο αφού δικαιωθούν τελεσίδικα από κάποιο δικαστήριο, εκδώσουν διαταγή πληρωμής κλπ. Περαιτέρω, δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της πτώχευσης μίας επιχείρησης και ενός κράτους – όπου, στην περίπτωση της επιχείρησης, οι δανειστές είναι συνήθως τράπεζες (πιστωτές οι προμηθευτές της, το προσωπικό κλπ.). Αντίθετα όμως με τις επιχειρήσεις, τα κράτη δεν μπορούν να κλείσουν δηλώνοντας χρεοκοπία, ενώ δεν υπάρχει Πτωχευτικό Δίκαιο και δεν μπορεί να διορισθεί σύνδικος πτώχευσης – ο οποίος θα πουλούσε όλα τα περιουσιακά στοιχεία τους κράτους, θα πλήρωνε με αυτά μέρος των υποχρεώσεων του και θα το εκκαθάριζε (έκλεινε).
Στη θέση του συνδίκου πτώχευσης, αλλά με εντελώς διαφορετικό τρόπο, υπεισέρχεται το ΔΝΤ - το οποίο ουσιαστικά «εκβιάζει» την πώληση των περιουσιακών στοιχείων του κράτους (ιδιωτικοποιήσεις), αρνούμενο να πληρώσει τις δόσεις που έχει υποσχεθεί, εάν δεν συμμορφώνεται με τις απολυταρχικές εντολές του η εκάστοτε κυβέρνηση.
Το κενό αυτό τώρα, την μη ύπαρξη πτωχευτικού Δικαίου δηλαδή για τα κράτη, προγραμματίζει να καλύψει η ΕΕ - μετά από απαίτηση της Γερμανίας, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες του EFSM (περί το 2013). Ειδικά όσον αφορά τιςιδιωτικοποιήσεις, οφείλουμε να διαχωρίζουμε τις κοινωφελείς εταιρείες (δεν επιτρέπεται η πώληση τους), τις στρατηγικές, τις ζημιογόνες και τις κερδοφόρες (η πώληση των τελευταίων μειώνει τα χρέη αλλά αυξάνει τα ελλείμματα, τα οποία εκβάλλουν αργότερα στα χρέη – οπότε είναι δώρο άδωρο).
Η επόμενη ερώτηση είναι συνήθως εάν η Ελλάδα έχει ήδη χρεοκοπήσει, αφού δεν θα μπορούσε να πληρώσει τα χρέη της χωρίς τη συνδρομή της Τρόικας – επίσης, εάν είναι σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκοπίας. Όσον αφορά το πρώτο, η χώρα μας φυσικά δεν έχει χρεοκοπήσει, αφού ο δανεισμός από το ΔΝΤ της Βραζιλίας, για παράδειγμα, δεν την οδήγησε τελικά στη χρεοκοπία (αν και οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ ότι, το δημόσιο χρέος της Βραζιλίας, όπως επίσης της Αργεντινής και τηςΟυρουγουάης την κρίσιμη εποχή, δεν υπερέβαινε το 60% του ΑΕΠ τους – έναντι 160% της Ελλάδας σήμερα).
Εκτός αυτού, η Ελλάδα δεν ευρίσκεται ακόμη σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκοπίας – κάτι που θα μπορούσε σύντομα να συμβεί, εάν εφαρμοσθούν οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου (διαγραφή χρεών από τους ιδιώτες-επενδυτές, ύψους 21% κλπ.). Επίσης όχι σε καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας, αφού αυτό σημαίνει τη συμφωνία του κράτους με τους δανειστές του, αναφορικά με την επιμήκυνση των πληρωμών, τη διαγραφή μέρους των χρεών κλπ. – κάτι που θα μπορούσε επίσης να συμβεί, όταν και εάν εφαρμοσθούν οι αποφάσεις της ΕΕ.
Σε σχέση τώρα με την πολυσυζητημένη «εκδίωξη» της χώρας μας από το Ευρώ, θα λέγαμε αρχικά ότι, δεν μπορεί κανένας να μας υποχρεώσει (με βάση την Ευρωπαϊκή συνθήκη) – ίσως όμως να μπορεί να μας «εκβιάσει», έτσι ώστε να το αποφασίσουμε μόνοι μας. Φυσικά η υποτίμηση που θα ακολουθούσε, αφενός μεν θα εκσφενδόνιζε το εξωτερικό χρέος μας στα ύψη (δημόσιο και ιδιωτικό), αφετέρου θα οδηγούσε τις τράπεζες, καθώς επίσης τις επιχειρήσεις (όλους εμάς επομένως) στην απόλυτη καταστροφή (υποθετικό σενάριο χρεοκοπίας).
Σχετικά τώρα με την άνοδο της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας, λόγω της υποτίμησης εάν η χώρα υιοθετούσε τη δραχμή(ένα σενάριο που επικαλούνται αρκετοί), θεωρούμε ότι μάλλον αποτελεί μία σκόπιμη πλάνη. Η «εσωτερική υποτίμηση», η οποία επιδιώκεται σήμερα (μείωση των μισθών κλπ.), έχει ουσιαστικά τον ίδιο ακριβώς στόχο και σκοπό. Μοναδική ίσως διαφορά είναι το ότι, δεν γίνεται συνήθως αποδεκτή από τους εργαζομένους – τους οποίους «κοροϊδεύει» κανείς ευκολότερα, με τη βοήθεια της πληθωριστικής υποτίμησης (μείωση της αγοραστικής αξίας των μισθών κ.α.).
Ολοκληρώνοντας, για τον υπόλοιπο πλανήτη, τόσο η ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας, όσο και η έξοδος της από την Ευρωζώνη σήμερα (μετά το 2013 θα αλλάξουν οι συνθήκες), θα είχε απίστευτα καταστροφικά αποτελέσματα – μεταξύ άλλων τη διάλυση της Ευρωζώνης, εκτεταμένες χρεοκοπίες κρατών και τραπεζών, μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ λόγω τεράστιας ύφεσης (υπολογίζεται στο -15%), μαζική κατάρρευση νομισμάτων και χρηματιστηρίων (ενδεχομένως του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος), κοινωνικές εξεγέρσεις διεθνώς, επαναστάσεις, πολέμους κλπ.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, επειδή η πτώχευση της δεν εξαρτάται πλέον από την ίδια, η Ελλάδα μπορεί να χρεοκοπήσει σε μία ώρα, σε μία ημέρα, σε μήνες ή και σε χρόνια – όταν το επιτρέψουν οι διεθνείς συγκυρίες, οι αγορές ή οι σχεδιασμοί των «εταίρων» της, ενώ δεν υπάρχει τίποτα πιο βασανιστικό για τον άνθρωπο, από την αναμονή του «μοιραίου».
Δυστυχώς για όλους μας, η Ελλάδα κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να χρεοκοπήσει, παρά το ότι έχει υψηλότερα περιουσιακά στοιχεία από το δημόσιο χρέος της - ενώ ο συνολικός δανεισμός της, δημόσιος και ιδιωτικός, ήταν μέχρι πρόσφατα χαμηλότερος ακόμη και από τη Γερμανία (άρθρο: Τα παιδιά του Σικάγου). Σε παραλληλισμό με μία επιχείρηση λοιπόν, η οποία πτωχεύει παρά το ότι διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό ακινήτων, τα οποία όμως δεν είναι νοικιασμένα, η χώρα μας οδηγείται στην καταστροφή λόγω της διαχρονικής ανικανότητας των «διαχειριστών» της να εκμεταλλευθούν τη δημόσια περιουσία της – «άψυχη» και έμψυχη.
Η ΑΝΑΓΚΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ
Με βάση όλα όσα συμβαίνουν σήμερα διεθνώς, θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι, εν αγνοία μας έχει απαγορευθεί στην Ελλάδα να χρεοκοπήσει – παρά το ότι, κατά πολλούς, μόνο έτσι θα έλυνε τα χρόνια προβλήματα της οικονομίας της. Για παράδειγμα, όταν
(α) μία επιχείρηση λειτουργεί με ζημία (στην περίπτωση μίας χώρας, όταν οι δαπάνες του προϋπολογισμού είναι μεγαλύτερες από τα έσοδα),
(β) αγοράζει περισσότερα από όσα πουλάει (στην περίπτωση τους κράτους, έλλειμμα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών ύψους 14% του ΑΕΠ),
(γ) όσο και να περιορίσει το προσωπικό της ή/και να μειώσει τους μισθούς, δεν επιστρέφει στην κερδοφορία(απολύσεις ΔΥ),
(δ) οι τόκοι για τα δάνεια της πλησιάζουν το 40% των ετησίων εσόδων της, ενώ οι δόσεις των δανείων είναι αδύνατον ποτέ να πληρωθούν,
θα ήταν εντελώς ανεύθυνο να συνεχίσει να λειτουργεί – αφού έτσι θα κατάστρεφε όλο και περισσότερες τράπεζες ή προμηθευτές της.
Επομένως, ο διαχειριστής της θα έπρεπε αμέσως να δηλώσει πτώχευση – έτσι ώστε αφενός μεν να πάψει να χρεώνει τους πιστωτές της ζημιογόνας εταιρείας του, αφετέρου να προστατέψει την επιχείρηση από τους δανειστές της, υπαγόμενος στο άρθρο 99 του πτωχευτικού κώδικα.
Δηλαδή, ο διαχειριστής θα ήταν υποχρεωμένος να ζητήσει τη διαγραφή μέρους των χρεών της εταιρείας του από τους δανειστές της, την επιμήκυνση των δόσεων και χαμηλά επιτόκια – μήπως έτσι καταφέρει και διασώσει κάποιο μέρος της επιχείρησης, με στόχο να μη χάσουν τις δουλειές τους οι εργαζόμενοι (ούτε τις επενδύσεις τους οι μέτοχοι της). Διαφορετικά, εάν δεν δήλωνε χρεοκοπία, θα ήταν υπεύθυνος απέναντι στο νόμο - αφού δεν επιτρέπεται να λειτουργεί μία εταιρεία υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Η ΕΛΛΑΔΑ
Επιστρέφοντας στη χώρα μας, είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι, δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει με τα πολυποίκιλα προβλήματα της (το 2009 θα μπορούσε σχετικά εύκολα – ενδεχομένως και το 2010),
(α) εάν δεν μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού (στο 1,5% - όσα πληρώνουν οι Ελληνικές τράπεζες στην ΕΚΤ),
(β) εάν δεν επιμηκυνθεί ο χρόνος αποπληρωμής των οφειλών της, τουλάχιστον στα 40 έτη - όπως πέτυχε η Γερμανία το 1953, μαζί με τη διαγραφή μεγάλου μέρους των χρεών της (η Γερμανία απαίτησε επίσης να μην είναι οι δόσεις για τα υπόλοιπα υψηλότερες από το 4% των εξαγωγών της - οπότε οι δανειστές της τη βοήθησαν να αυξήσει τις εξαγωγές, για να πληρωθούν γρηγορότερα)
(γ) εάν δεν γίνουν παραγωγικές επενδύσεις από τις χώρες του ευρωπαϊκού Βορά, έτσι ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα του αρνητικού ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, καθώς επίσης
(δ) εάν η κυβέρνηση δεν καταφέρει τελικά να ελέγξει τις δαπάνες, παράγοντας πρωτογενή πλεονάσματα στον προϋπολογισμό (κέρδη προ τόκων και δόσεων).
Παράλληλα φυσικά θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σωστό επιχειρηματικό πλαίσιο (φορολογικό κλπ.), το οποίο να εξασφαλίζει την ανάπτυξη, να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην πολιτική, να καταπολεμηθεί η διαφθορά των ιθυνόντων κλπ.
Εάν όμως δεν συμβούν όλα αυτά, καθώς επίσης εάν συνεχίσει να ακολουθείται η καταστροφική πολιτική λιτότητας, παράλληλα με τη λεηλασία κράτους και Πολιτών, κατά τις μεθόδους των συνδίκων του διαβόλου, η Ελλάδα δεν θα έχει μέλλον.
Είναι δυνατόν όμως να μην το γνωρίζουν οι δανειστές μας; Υπάρχει έστω και μία πιθανότητα να μην το έχει συνειδητοποιήσει η Γερμανία ή το ΔΝΤ; Τι ακριβώς επιδιώκουν, επιμένοντας στο ίδιο λανθασμένο «μονοπάτι»;
Κατά την άποψη μας, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι απλούστατη – ενώ θυμίζουν σήμερα το «γόρδιο δεσμό», όπως κάποτε την τοποθέτηση του Δούρειου Ίππου μέσα στο κάστρο της Ευρωζώνης.
Ειδικότερα, επειδή η Τρόικα φαίνεται πως απέτυχε να «τιθασεύσει» την «κομματικοκεντρική» Πολιτική μας, όπως έχουμε αποτύχει όλοι εμείς οι Πολίτες τόσα χρόνια, αποφάσισε να μεταφέρει τις ευθύνες ξανά σε εμάς – εξαναγκάζοντας μας όμως αυτή τη φορά να δράσουμε.
Δηλαδή, οδήγησε τη χώρα στο μονόδρομο της «εσωτερικής χρεοκοπίας» (στάση πληρωμών εντός συνόρων) - όπου η Ελλάδα
(α) θα διατηρηθεί στην Ευρωζώνη, έτσι ώστε να μην δημιουργήσει πρόβλημα στο ευρώ,
(β) θα ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί χωρίς να χρεοκοπεί, έτσι ώστε να μην δημιουργήσει πρόβλημα στον πλανήτη, αλλά
(γ) θα υφίσταται όλα τα «δεινά» της χρεοκοπίας (φυσικά είναι πιθανόν η εκτίμηση μας να είναι εντελώς εσφαλμένη – πόσο μάλλον αφού δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συζητείται από την κυβέρνηση).
Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με έναν σχετικά εύκολο τρόπο: η Τρόικα θα πληρώνει μόνο τους ξένους δανειστές μας, τουλάχιστον μέχρι το 2013 (όπου θα έχει εξουδετερωθεί η Ελληνική βόμβα), θα μετατρέπει τα νέα δάνεια της σε ενυπόθηκα, ενώ παράλληλα θα διατηρεί προστατευμένες τις Ελληνικές τράπεζες, σε συνδυασμό με κάποιες άλλες ενέργειες.
Η κυβέρνηση λοιπόν θα είναι υποχρεωμένη να καλύπτει τις λοιπές ανάγκες της (ελλείμματα κλπ. ύψους περί τα 2 δις € μηνιαία) μόνη της - μη έχοντας τη δυνατότητα να τις χρηματοδοτήσει με νέα δάνεια. Επομένως, θα είναι αναγκασμένη να παράγει πρωτογενή πλεονάσματα από αμέσως ή να μην πληρώνει τις υποχρεώσεις της στο εσωτερικό (μισθούς, συντάξεις κλπ.).
Πιθανολογούμε λοιπόν ότι, ακριβώς για το λόγο αυτό ο πρωθυπουργός διέκοψε το ταξίδι του και υιοθετήθηκαν σε συνθήκες πανικού οι νέοι φόροι – παράλληλα με τις μειώσεις των δαπανών που ανακοινώνονται (απολύσεις ΔΥ κλπ.). Πλέον, χωρίς το φόβο του πολιτικού κόστους, αφού δεν υπάρχει καμία απολύτως εναλλακτική επιλογή για την κυβέρνηση.
Μοναδικό, μεγάλο ίσως μειονέκτημα του ενδεχόμενου σχεδίου εσωτερικής χρεοκοπίας της Ελλάδας, είναι η αντίδραση των Πολιτών – όπου ελπίζουμε να μην αναγκασθεί ακόμη μία φορά η Ελλάδα, να γίνει το πειραματόζωο του πλανήτη.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ίσως εδώ πρέπει να αναφέρουμε πώς ακριβώς λειτουργούν οι Η.Π.Α., αφού όλο και περισσότερες Πολιτείες της οδηγούνται στη στάση πληρωμών – χωρίς όμως να αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για την υπερδύναμη, ή για τον υπόλοιπο πλανήτη, όπως η Ελλάδα. Στις Η.Π.Α. υπάρχουν τρία σημαντικά στοιχεία, τα οποία δεν υφίστανται στην Ευρώπη:
(α) Κεντρικό κρατικό σύστημα αναδιανομής, όπως αυτό για τις νόμιμες συντάξεις (social security) ή για την ιατρική περίθαλψη – οπότε αποφεύγονται οι κοινωνικές αναταραχές, οι οποίες οφείλονται κυρίως στην έλλειψη (απώλεια) των δύο παραπάνω κοινωνικών παροχών.
(β) Ομόλογα του ομοσπονδιακού κράτους, τα οποία χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες σαν εγγυήσεις. Για παράδειγμα, μία Πολιτεία των Η.Π.Α. μπορεί να χρεοκοπήσει, αλλά οι τράπεζες της δεν σταματούν να λειτουργούν – δεν πτωχεύουν δηλαδή.
(γ) Οι επί μέρους Πολιτείες είναι υποχρεωμένες να εξοφλούν, πριν από οτιδήποτε άλλο, τα ληξιπρόθεσμα δάνεια τους - από τα φορολογικά τους έσοδα. Δηλαδή, πρώτα πληρώνουν τους δανειστές τους και μετά τους δημοσίους υπαλλήλους τους ή άλλου είδους έξοδα – οπότε έχουν την εμπιστοσύνη των «αγορών».
Στα πλαίσια αυτά και χωρίς να επεκταθεί κανείς σε λεπτομέρειες, δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί το εξής: Μήπως οι μελλοντικές Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης σχεδιάζεται πλέον να ακολουθήσουν αυτόν ακριβώς το δρόμο των Η.Π.Α., πειραματιζόμενες εν πρώτοις με την πάμπλουτη, πολλαπλά προικισμένη, αλλά ανυπότακτη και μαχητική Ελλάδα;
Υστερόγραφο: Επειδή είχαμε αρκετές ερωτήσεις στο θέμα της λειτουργίας των Πολιτειών στις Η.Π.Α., σε συνδυασμό με τις τράπεζες, αυτό που εννοούμε είναι το ότι, η Ευρωζώνη θα επιλέξει πιθανότατα (είναι ουσιαστικά η πρόταση του ΔΝΤ) την ενίσχυση (ανακεφαλαιοποίηση) των τραπεζών, αντί την αύξηση των κεφαλαίων του EFSM (χωρίς να έχει αποφασισθεί η δημοσιονομική ένωση).
Η αιτία είναι το ότι, ο μηχανισμός στήριξης θα έπρεπε να διαθέτει πάνω από 2 τρις €, εάν τυχόν κινδύνευε η Ιταλία (ήδη υποτιμήθηκε) και η Ισπανία. Αντίθετα, η κεφαλαιακή ενδυνάμωση των τραπεζών θα απαιτούσε πολύ λιγότερα χρήματα -ενώ θα διευκόλυνε παράλληλα τη διαγραφή χρεών σε χώρες που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν με το δανεισμό τους, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα, χωρίς να χρεοκοπήσουν οι τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.