ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ

Ενώ στην Ελλάδα εξακολουθούμε να εκστασιαζόμαστε από θεωρητικούς παλιάς κοπής και ξεπερασμένων εμμονών ο κόσμος τρέχει κι΄ αλλάζει με συναρπαστικούς ρυθμούς. Εδώ κρεμόμαστε από τα χείλη του Τζόσεφ Στίγκλιτζ, που εξακολουθεί να επιμένει στο αποδειγμένα αποτυχημένο μοντέλο των Ομπαμανόμικς και που μέσα σε ένα χρόνο μας αποκάλυψε δύο τουλάχιστον σίγουρους δρόμους για την έξοδο από την κρίση. Πέρυσι ήταν η πράσινη ανάπτυξη. Φέτος, η διανομή του εισοδήματος. Πως θα γίνει αυτό σε μια οικονομία που δεν παράγει τίποτα και καταρρέει, δεν μας το αποκάλυψε. Ισως το κράτησε μυστικό μέχρι του χρόνου. Για την καινούργια του θεωρητική τοποθέτηση.

Την ίδια ώρα εξαιρετικά ενδιαφέρουσες μελέτες έρχονται στο φώς της δημοσιότητας εξηγώντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε αλλά φωτίζοντας και τις προοπτικές για το μέλλον. Ενας διανοητής που έχει ξεχωρίσει είναι ο Ραγκχουράμ Ρατζάν. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο (Booth School of Business) και πρώην επικεφαλής των οικονομολόγων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ο αμερικανο-ινδός επιστήμονας με το ελάχιστα «σέξυ» όνομα, έκανε αισθητή την παρουσία του μέσω δύο κυρίως εργασιών του.

To 2005 είχε παρουσιάσει, σε συνέδριο ειδικών περί τα νομισματικά, μια εργασία με τίτλο “Has Financial Development Made the World Riskier?” (Η Οικονομική Ανάπτυξη Εκανε τον Κόσμο Λιγότερο Σίγουρο;). Σύμφωνα με τον Ρατζάν αυτή ακριβώς ήταν η πραγματικότητα. Και πολύ γρήγορα, με την κρίση του 2008, επιβεβαιώθηκε. Τώρα έβγαλε ένα καινούργιο βιβλίο , “Fault Lines: How Hidden Fractures Still Threaten the World Economy” (Σημεία Αδυναμίας: Πως Μυστικές Ρωγμές Ακόμη Απειλούν την Παγκόσμια Οικονομία). Ο Ρατζάν, αν και καθηγητής στο Σικάγο, δεν επαναλαμβάνει τις γνωστές απόψεις των θεωρητικών της διάσημης σχολής. Επιμένει πως το πρόβλημα για την παγκόσμια οικονομία ήταν και παραμένει το ίδιο. Η γρήγορη ανάπτυξη προκάλεσε σημαντικές εισοδηματικές διαφοροποιήσεις. Υπήρξε μεγάλο χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, δίχως αυτό βέβαια να σημαίνει πως οι φτωχότεροι υπέφεραν η πως δεν είχαν συμμετοχή στην ευημερία.

Οι μαθημένοι όμως στην λογική του όλο και μεγαλύτερου εξισωτισμού, και στο μοίρασμα ολο και περισσότερων αγαθών σε πιο πολλούς ανθρώπους, πολιτικοί της Δύσης ανακάλυψαν τις πιστώσεις. Αντιπάλεψαν έτσι την δημιουργούμενη ανισότητα με γενναίες (κοινωνικές η ατομικές) παροχές και με ενθάρρυνση των Τραπεζών να χρηματοδοτήσουν γενναία την αγορά κατοικίας. Ετσι δημιουργήθηκε ένας ωκεανός πιστώσεων που πλημμύρισε τις οικονομίες της Δύσης. Και την κρίσιμη ώρα δεν υπήρχε κανείς ικανός να προχωρήσει σε πρωτοβουλίες «αποξήρανσης» του τοπίου. Η κρίση χτύπησε αρχικά τις Τράπεζες. Τώρα όμως κλονίζονται, κάτω από το βάρος των δημοσίων ελλειμμάτων, και εθνικές οικονομίες.

Υπάρχουν σήμερα στις οικονομίες και εξωτερικά και εσωτερικά πολύ σοβαρά προβλήματα. Τα εσωτερικά συνδέονται με την βροχή των πιστώσεων που εξαφάνισε κάθε έννοια καπιταλιστικής πειθαρχίας κι οδήγησε, με συνευθύνη των κυβερνήσεων, τις Τράπεζες σε δραματικά αδιέξοδα. Υπάρχουν όμως και αδυναμίες στον εξωτερικό τομέα. Πολλές οικονομίες είναι προσανατολισμένες για την ευημερία τους στις εξαγωγές. Η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Κίνα για παράδειγμα στηρίζουν την ευρωστία τους στο εξαγωγικό εμπόριο. Το οποίο όμως απαιτεί πιστώσεις. Που όμως η αδυναμία της εσωτερικής οικονομίας καθιστά την εξασφάλισή τους όλο και δυσκολότερη. Παράλληλα, τα εσωτερικά αδιέξοδα πολλών χωρών που αποτελούσαν τον απορροφητήρα αυτών των εξαγωγών, όπως οι ΗΠΑ παγκοσμίως αλλά και η Ισπανία στην Ευρωζώνη, κάνουν την ροή αυτών των εξαγωγών ιδιαίτερα προβληματική.

Ανεξάρτητα λοιπόν από ενδείξεις μιάς κατ’ αρχήν εξομάλυνσης των οικονομικών εξελίξεων, τα προβλήματα δεν έχουν ουσιαστικά επιλυθεί. Οι αδυναμίες είναι εκεί και θα επανέλθουν στην επιφάνεια. Η παγκόσμια οικονομία δεν έχει βρεί ακόμη απάνεμο λιμάνι. Και δύσκολα θα υπάρξουν ουσιαστικές και διαρκείς λύσεις. Η Δύση έπαψε να αποτελεί το καταφύγιο κάθε δύσκολης οικονομικής συγκυρίας. Οι υπερχρεωμένες εσωτερικές της αγορές δύσκολα πλέον θα προσφέρουν τον απαραίτητο καταναλωτικό δυναμισμό για την απορρόφηση των εξαγωγών άλλων κλυδωνιζόμενων αγορών. Για να επιβιώσει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και για να μην υποφέρουν παραπάνω, μέσω ενός άγριου στασιμοπληθωρισμού, οι λαοί είναι απαραίτητη μια συνεργασία όλων των οικονομικά σημαντικών χωρών.