Αυτή τη φορά η Ευρώπη φαίνεται ότι το εννοεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έβαλε νούμερα στο σχέδιό της για τη φορολόγηση των χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Το ποσοστό θα είναι 0.1% για τις μετοχές και τα ομόλογα και 0.01% για τα παράγωγα. Οι τεχνοκράτες λένε ότι όλα αυτά θα εφαρμοστούν ως το 2014. Καλή τους τύχη… Διάφορες εκδοχές του φόρου Τόμπιν είναι υπό συζήτηση εδώ και 40 χρόνια. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι γι’ αυτό. Θεωρητικά μπορούν να αποτρέψουν την κερδοσκοπία και να προωθήσουν την μακροπρόθεσμη επενδυτική συμπεριφορά. Οι στόχοι αυτοί είναι θετικοί. Αλλά υπάρχει και ένας λόγος για τον οποίο ποτέ δεν υιοθετήθηκε κανένας φόρος Τόμπιν. Γιατί κανείς δεν βρήκε στην πράξη έναν τρόπο να τον κάνει να δουλέψει.
Το βασικό πρόβλημα είναι το πρόβλημα της φοροαποφυγής. Μέχρι να συμφωνήσουν οι αρχές όλου του κόσμου να θέσουν έναν ενιαίο φόρο, οι φόροι Τόμπιν γίνονται πρόσκληση για χρηματοπιστωτική μηχανική και εργαλείο προς πώληση από τους φορολογικούς παραδείσους.
Με αυτό το σκεπτικό, η ευρωπαϊκή πρόταση για το φόρο Τόμπιν, έτσι όπως είναι σήμερα, είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η επιβολή του φόρου θα αφορά συναλλαγές μεταξύ ιδρυμάτων όταν τουλάχιστον το ένα εξ αυτών έχει την έδρα του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό σημαίνει πως όλοι οι traders θα καταφέρουν να τον αποφύγουν κάνοντας συναλλαγές με αλλαγμένη έδρα. Θα ήταν πολύ καλύτερα βεβαίως αν η φορολογία συνδέονταν με την πηγή προέλευσης των περιουσιακών στοιχείων. Είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι ένα γαλλικό κρατικό ομόλογο έχει πηγή προέλευσης τις Βερμούδες. Μια παρόμοια προσέγγιση, σε συνδυασμό με τις κατάλληλες κινήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ώστε να διαμορφωθεί ένα ισότιμο πεδίο για τις συναλλαγές, θα επέτρεπαν ίσως στις εποπτικές αρχές να αναγνωρίζουν τα λογιστικά ίχνη και να βρίσκουν την προέλευση των περιουσιακών στοιχείων που κυκλοφορούν μέσα στο σύστημα.
Η ΕΕ πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσει τι θέλει να κάνει με αυτό το φόρο. Οι φόροι Τόμπιν δεν αποσκοπούν στη συγκέντρωση εσόδων, ούτε επιβάλλονται για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αποδεχτεί ότι η μείωση του όγκου των συναλλαγών θα επιφέρει μείωση των κερδών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και άρα και των φορολογικών εσόδων από αυτά. Στην απίθανη περίπτωση πάντως που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί καταφέρουν να αποφύγουν και το λόμπινγκ των τραπεζών και τις λαϊκίστικες δημαγωγίες και προσπαθήσουν σοβαρά να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της φοροαποφυγής, αξίζει να πετύχουν.